Bewustzijn is een illusie

Er wordt veel gesproken en geschreven over bewustzijn als een verschijnsel dat moet worden verklaard, in termen van "the hard problem", "qualia", etc.

Volgens mij bestaat er helemaal geen "hard problem" en geen "qualia" en behoeft bewustzijn helemaal niet verklaard te worden. Laat me dat toelichten.

Er zijn entiteiten, laten we ze subjecten noemen, zoals planten, dieren en machines die informatie uit de buitenwereld en uit hun eigen "lichaam" ontvangen en daarop reageren. Als het over bewustzijn gaat worden in het algemeen dergelijke entiteiten als het onderwerp van discussie genomen. Dus niet een plas water of een wolk.

Een subject doet meestal gewoon zijn ding zonder over het hele proces na te denken. De binnen- en buitenwereld beïnvloeden zijn gedrag en de binnenkomende informatie zal dus op de een of andere manier een meer of minder complexe innerlijke representatie hebben. Die representatie is er nu eenmaal, noodzakelijkerwijs.

De zogenaamde "qualia" zijn de representaties van informatie uit de buitenwereld waaraan dan weer een zelfstandig existentie wordt toegedicht. Maar waardoor ze ook weer moeten worden waargenomen en waardoor dan tweede orde qualia zouden moeten ontstaan (ad infinitum) waar echter nooit over gesproken wordt. Onzin dus.

Wij mensen zijn verhalenvertellers, we reflecteren op onze ervaringen en geven overal namen aan en delen onze verhalen. Dat kunnen we door taal, waarschijnlijk de belangrijkste "uitvinding" van de mensheid en hetgeen waarmee we ons op grote (machts)afstand hebben geplaatst van andere dieren. En met taal construeren wel vanalles en nog wat zonder dat dat een echt bestaan heeft buiten onze verhalen. Dat geldt m.i. ook voor bewustzijn. 

Andere dieren doen dat niet, die hebben niet de middelen, een echte taal, om dat te kunnen doen. Ze zijn echter wel in staat om op complexe manieren informatie te verwerken en erop te reageren.

In onze capaciteit om verhalen te vertellen en te reflecteren op ons eigen bestaan hebben we ook het begrip bewustzijn gemaakt en daar allerlei eigenschappen aan toegekend. Nu kan je natuurlijk beargumenteren dat mensen bewustzijn hebben juist doordat we in staat zijn om dat begrip te benoemen en er verhalen omheen te vertellen. En in feite is heel lang zo gedacht. Op die manier hebben alleen mensen bewustzijn en is bewustzijn een reflectief begrip dat taal nodig heeft.

Mijn stelling is dat bewustzijn alleen bestaat in deze menselijke verhalen en geen werkelijk bestaand ding is. Alle subjecten, van eenvoudig tot complex, representeren de informatie die binnenkomt en reageren daarop. Ze zijn gewoon. Het begrip bewustzijn voegt niks toe.

Kan een Kunstmatige Intelligentie intuïtie hebben?

 Om de vraag te beantwoorden of een kunstmatige intelligentie intuitie kan hebben zullen we hem eerst eens stellen aan de doelgroep zelf. Dit is het antwoord dat ChatGPT geeft op deze vraag:

Op dit moment hebben kunstmatige intelligentiesystemen geen intuïtie zoals we die kennen bij menselijke wezens. Intuïtie is een vaardigheid die wordt geassocieerd met het vermogen om snel te begrijpen en beslissingen te nemen op basis van onbewuste patronen en ervaringen.

Hoewel AI-systemen in staat zijn om complexe patronen te herkennen en beslissingen te nemen op basis van data, hebben ze geen bewustzijn of gevoelens zoals menselijke wezens, die een belangrijke rol spelen bij het ontwikkelen van intuïtie. Bovendien zijn AI-systemen afhankelijk van duidelijke regels en instructies om taken uit te voeren, terwijl intuïtie vaak wordt gebruikt in situaties waarin de regels niet duidelijk zijn.

Er wordt echter wel onderzoek gedaan naar het ontwikkelen van AI-systemen die kunnen leren van ervaringen op een manier die lijkt op menselijke intuïtie. Deze systemen worden soms aangeduid als "intuïtieve AI". Hoewel deze systemen nog in ontwikkeling zijn en verre van perfect zijn, kunnen ze wellicht in de toekomst bepaalde aspecten van intuïtie nabootsen.

ChatGPT geeft zelf als omschrijving van intuïtie: een vaardigheid die wordt geassocieerd met het vermogen om snel te begrijpen en beslissingen te nemen op basis van onbewuste patronen en ervaringen.

Essentiele begrippen in deze definitie zijn 

1. snel
2. begrijpen
3. beslissingen nemen
4. onbewust
5. patronen
6. ervaringen

Bij elk van deze begrippen kunnen we de vraag stellen of het begrip essentieel is voor intuïtie en of een KI dit kan realiseren.

1. snel: Dat hoort wel enigszins bij intuitie en kan een krachtige KI natuurlijk ook.
2. begrijpen: Dit is al meteen een problematische. Ik denk juist dat mensen vaak iets zullen zeggen als: "mijn intuitie zegt me ... maar begrijpen doe ik het niet". Begrip ontstaat vaak pas na een wat diepere reflectie en dat is niet wat intuïtie is. Dus "begrijpen" hoort wat mij betreft niet thuis bij intuïtie. De vraag of er bij een KI sprake kan zijn van "begrijpen" is een lastige maar hoeven we in dit kader nu dus niet meer te beantwoorden.
3. beslissingen nemen: Als we hieronder verstaan het ondernemen van een of andere actie in de buitenwereld dan behoort dit zeker bij intuïtie en valt duidelijk ook binnen de competentie van een een KI.
4. onbewust: Bij een intuïtief genomen beslissing behoort dat het subject niet goed kan uitleggen waarom en hoe de beslissing tot stand is gekomen, dat noemen we dan onbewust. Dit geldt in bepaalde mate ook voor een KI. Bij deep-learning systemen weet ook het systeem zelf meestal niet precies hoe het tot een bepaald resultaat is gekiomen. Dit is dus een gedeeld gebrek tussen mens en KI...
5. patronen: Mensen zowel als deep-learning systemen zijn patroonherkenners. Patronen zijn de manier om snel tot beslissingen te komen zoals waar bij intuitie sprake van is.
6. ervaringen: Ervaring speelt een grote rol bij intuïtie. Heeft een KI ervaringen? Ik denk van wel. Een KI leert door voortdurende terugkoppeling op zijn handelen en past daarop zijn redeneerpatronen aan, dat lijkt mij ongeveer de definitie te zijn van ervaring.

Begrippen die er door ChatGPT bij worden gehaald als bewustzijn en gevoelens lijken mij niet relevant voor intuïtie (en komen ook niet voor in ChatGPT's eigen definitie...). Van "duidelijke regels en instructies" is bij een deep-learning systeem volgens mij ook al helemaal geen sprake dus dat vormt geen beperking voor het ontwikkelen van intuïtie.

MIjn conclusie is dus dat bij een KI wel degelijk sprake kan zijn van intuïtie.

Inverted whole-part relationships in data models

Working on the data model for a REST resource, I stumbled upon a strange and confusing phenomenon.

Suppose we take the example of a City and Streets:

Lets then compare the corresponding data/class model:

So we find that while in reality streets are contained in cities, our data model requires a city to be part of a street!

This way of modelling may be very confusing.  

Formal methods less relevant?

I get the impression that formal specification methods such as Z and LOTOS are slowly loosing some interest. Is this in fact the case?
I could thing of the following possible explanation:
First, he importance of software programming as compared to systems integration is diminishing. The effect of this is that the problems with which software engineers/architects are most concerned ar on a coarser granularity level. Second, formal specifications are primarily applicable in an environment which is well defined, such as a computer program. They are less suited for an environment of large components, not confined to one location or even country. In the case of systems integration, the interfaces with the outside world are more complex and less well defined.

Teveel IT

(gepubliceerd in XR Magazine: http://www.xr-magazine.nl/columns/1117/onderneming/teveel-it)


Als je als IT consultant regelmatig over de vloer komt bij middelgrote organisaties zoals provincies of ZBO’s (zelfstandige bestuursorganen) dan valt het op hoeveel ingewikkelde informatietechnologie daar ontwikkeld, gehuisvest en onderhouden wordt. Er lopen in dergelijke organisaties mensen rond met verstand van allerlei moeilijke onderwerpen als storage, netwerkbeveiliging, document-management systemen, applicatie-virtualisatie, etc. Er wordt vergaderd over de vraag of een nieuwe applicatie in Java, DotNet, Oracle of Progress moet worden gebouwd en of er misschien een Enterprise Service Bus moet worden gerealiseerd. Allemaal zaken die heel ver af staan van de kerntaken van de organisatie en die veel geld en aandacht vragen.

Vergeleken met hun grotere soortgenoten zoals banken of ministeries hebben deze organisaties het probleem dat ze moeilijk de echt goede IT-ers aan zich kunnen binden omdat er gewoonweg niet voortdurend voldoende interessant werk voor hen is. Door inhuur is dit wel enigszins op te vangen maar het tijdelijke karakter daarvan is een risico voor de samenhang in de tijd.

Zou het voor zulke organisaties dan ook niet veel beter zijn om hun applicaties zoveel mogelijk, veel meer dan nu het geval is, af te nemen als kant en klare dienst, als “Software as a Service” (SaaS)?. De kosten en zorgen van hosting en technisch beheer verminderen daarmee navenant en het functioneel beheer kan aanzienlijk beperkt worden als men bereid is de eigen processen af te stemmen op datgene wat wordt geboden door de applicaties. In de praktijk blijkt trouwens dat functionele beperkingen door gebruikers eerder worden geaccepteerd van een SaaS applicatie dan van een in-house applicatie.

SaaS is overigens niet identiek met “Cloud Computing”. We hebben het hier over het afnemen van standaardapplicaties over het internet. Hoe deze applicaties gehost worden bepaalt of er sprake is van een cloud maar dat is voor de gebruikers tamelijk oninteressant. Waar het hier vooral om gaat is de uitbesteding, waardoor de organisatie ruimte krijgt om zich op zijn kerntaken te richten. Het veelgehoorde bezwaar van de veiligheid van de gegevens bij uitbesteding is op zichzelf serieus maar moet kritisch worden bezien. Er wordt vaak te weinig rekening gehouden met het feit dat lang niet alle gegevens echt gevoelig zijn en dat ze in het eigen rekencentrum ook wel degelijk aan gevaren blootstaan. Veelal zal de beveiliging van de rekencentra van een (cloud-) service provider veel beter zijn dan die van de eigen omgeving.

Op vele gebieden zijn tegenwoordig uitstekende SaaS oplossingen voorhanden. Voorbeelden zijn applicaties voor het beheer van medewerkers (HRM), klanten (CRM), logistiek/financiële systemen (ERP) en niet te vergeten kantoorapplicatie-suites. Ook faciliteiten voor kennisdeling en projectbeheer zijn goed als SaaS af te nemen en bieden dan vaak zelfs meer functionaliteit dan lokaal gehuisveste applicaties. De aanpassingsmogelijkheden van SaaS applicaties zullen vaak geringer zijn dan bij een in-house applicatie maar dit kan ook een voordeel zijn; de eenmalige en terugkerende kosten van het aanpassen van applicaties worden altijd sterk onderschat. Door samen te werken met collega-organisaties in hetzelfde werkveld kan kennis worden uitgewisseld en gezamenlijk de leverancier tegemoet worden getreden. Dit laatste is met name interessant in een zgn. Community Cloud, bestaande uit SaaS applicaties bedoeld voor een groep van organisaties in dezelfde branche. De kosten van ontwikkeling, onderhoud en hosting worden hierbij tussen de deelnemende organisaties verdeeld en men kan gezamenlijk eisen stellen aan de geboden functionaliteit.
             
Mijn advies aan middelgrote organisaties luidt dan ook: Kies voor SaaS en beperk de hoeveelheid in-house IT tot hoogstens enkele zeer specifieke applicaties. Het ontwikkelen en onderhouden van een eigen omgeving vol ingewikkelde informatietechnologie is niet meer zinvol.

What is Cloud Technology?

Cloud Technology is a form of outsourcing. Its main drivers are, as with other forms of outsourcing, cost saving and focus on core activities. Cost savings in Cloud Technology are primarily obtained by more efficient resource usage and secondarily by advantages of scale.

In Cloud technology, resources are shared between different users (often called tenants in Cloud literature). The differences in usage profile of users (they have peaks at different times) make it possible to obtain a more efficient deployment of resources. The enabling technology is Virtualisation. Simply stated, when one user peaks, the other is quiet, so that the total amount of resources deployed by the service provider is much less than the sum of all peak requirements. Without this aspect of multi-tenancy, cloud technology makes little sense.

This is illustrated in the following picture.

External Cloud

So the primary advantage of Cloud computing is the more efficient use of resources. This is most easily obtained by using services from large global cloud service providers such as Amazon, Salesforce.com, Google or Microsoft who have customers all over the world and can therefore easily spread their load. For cloud providers who operate on a smaller scale, this is more difficult and that is especially true for what is sometimes called “private cloud”.

Private Cloud

Although it is debatable if Private Cloud is a useful concept or just a fancy term for an efficient data centre, we will use the term here with the following definition:

A Private Cloud is a platform that provides IT services deployed on virtualised resources, owned by the company that uses them and used by a number of internal user groups such that their (peak) demands spread out over time (do not coincide).

Such private clouds are therefore certainly of interest for international companies who, because of difference in day and night time over the world can easily spread their demands.

It must be noted that the idea of spreading demand is not at all new and it has been done on mainframes for a long time by running batches at night and online transactions during the day, using the same hardware en sophisticated virtualisation technology. Even though it does not deliver its services over the internet, the mainframe has many of the characteristics of a private cloud. Today, virtualisation is commonly used on all computer platforms in a modern data centre. Combined with dynamic resource allocation, this starts to look like a Cloud and is indeed often called such, especially in marketing communication of hardware and software vendors.... In the light of the above, we will however use the term Private Cloud only when there is true multi-tenancy so that resources are shared between parties with different usage profiles.

PVIB event Privacy - 20 mei 2010

Op donderdagavond 20 mei heb ik het PvIB event over Privacy - "ik heb niets te verbergen dus ik heb niets te vrezen" bijgewoond. Het bestond uit drie lezingen:

- "Ervaringen naar aanleiding van ID diefstal en hoe heeft dit waarschijnlijk kunnen gebeuren" door Ron Kowsoleea

- "Is BOF (bits of freedom) wel nodig?" door Ot van Daalen, Bits of Freedom

- "Het TOR project - bescherm je communicatie" door Sebastian Hahn en Linus Nordberg

De eerste lezing, door Ron Kowsoleea, was een bijzonder aangrijpend verhaal over identiteitsdiefstal en de bijna onmogelijkheid om dit ongedaan te maken in de grote (internationale) bureaucratische machinerie die we op de wereld hebben gezet. Zelfs terwijl de boef (een drugs-crimineel die Ron's naam had gebruikt) in de gevangenis zat en Ron over officiële papieren beschikte die de verwisseling bevestigden is hij nog talloze malen aangehouden en vastgezet. Zijn farmaceutisch handelsbedrijf, dat zaken deed in Nederland en Suriname, ging vrijwel ten onder en z'n kinderen werden aangesproken op zogenaamde misdragingen van hun vader! Echt angstaanjagend. 

Ron zelf wijt een groot deel van de problemen aan het feit dat zijn identiteit op zoveel verschillende plaatsen is vastgelegd zodat het opschonen ook zeer veel aanpassingen vergt. Hij denkt dat een biometrisch paspoort de zaak alleen had verergerd omdat een vervalst biometrisch paspoort (en dat kan) het nog veel moeilijker maakt om een dergelijke verwisseling geloofwaardig aan te tonen. Overigens is er ook frauduleus gehandeld door overheidsfunctionarissen die niet graag hun eigen fouten toegeven.

In de zaal waren verschillende reacties, sommigen waren van mening dat met echt goede authenticatietechnieken dergelijke fraude voorkomen was. Hierbij moet worden aangetekend dat de boef zich nooit - met een vals paspoort of zo - heeft gelegitimeerd, hij heeft alleen bij z'n arrestatie de naam van Kowsoleea genoemd. Anderen waren van mening dat door het minder vastleggen van identiteiten de gevolgen van dergelijke verwisselingen beperkt worden en het herstel eenvoudiger.

De tweede lezing was veel korter en afkomstig van Bits of Freedom, door de directeur van BoF, Ot van Daalen. Bits of Freedom (www.bof.nl) is een non-profit organisatie die zich inzet voor de bescherming van privacy op het internet. De stichting bevordert onder meer het toepassen van ontwerpprincipes die niet onnodig persoonlijke gegevens doen delen of vastleggen. Voorbeelden van dergelijke principes zijn: "sla gegevens niet centraal op als het ook lokaal kan", "wissel zo min mogelijk persoonlijke gegevens uit", "anonimiseer en aggregeer zoveel mogelijk en zo dicht mogelijk bij de bron", "hou persoonlijke gegevens niet langer vast dan strikt nodig", etc. Een sympathieke organisatie die zeker oog heeft voor de nuance en de verschillende belangen die een rol spelen.

De derde lezing ging over het TOR project (www.torproject.org) door twee medewerkers daarvan, Sebastian Hahn en Linus Nordberg. TOR is kortgezegd een technologie die je anoniem laat browsen. De relatie tussen de gebruiker en de sites die hij bezoekt is niet te leggen, ook niet vanuit de tussenstations. De gebruikte techniek kan worden vergeleken met een ui: op elk tussenstation wordt een nieuwe versleuteling toegevoegd over de vorige heen, inclusief de addressering. De verschillende nodes zijn vrijwilligers (nieuwe zijn dringend gevraagd!) en iedereen die z'n computer langer dan ca. 5 uur per dag aan heeft staan kan meedoen als tussenstation. Eindstations zijn bijzonder. Op een eindstation kan je natuurlijk wel zien welke (legale of illegale) websites worden bezocht al weet je niet door wie. Veel internet providers vinden het niet leuk als je eindstation bent. Interessant is de lijst van sponsoren van TOR, naast anonieme vrijwilligers en NGO's vind je daar ook het Naval Research Laboratory en Google! Door de inherent anonieme en Open Source technologie van TOR hoef je echter niet bang te zijn dat "foute" personen of organisaties het netwerk vergiftigen hoewel daarover begrijpelijkerwijs in de zaal enige discussie ontstond.

Iedereen kan een TOR client installeren en gebruiken om anoniem te browsen.